Co to jest sketchnoting? Wywiad z Natalią Klonowską z Jadźka Rysuje

Po raz pierwszy doceniłem notatki wizualne podczas konferencji Online Educa. Nie wiedziałem dokładnie o co chodzi, ani po co się to robi, ale urzekł mnie komunikat, który był w nich zawarty. Całe wystąpienie, które trwało 20 minut i z którego zanotowałem 2 strony znajdowało się na 1 stronie A4 i miało dużo więcej treści niż moja notatka.

Zapewne bardzo uproszczę temat, ale Internet ogłosił Cię ostatnio polską ekspertką od graficznego tworzenia notatek. Jak to jest?

Natalia Klonowska: Zawsze ostrożnie podchodziłam do słowa “ekspertka”. I bardziej czuję się dzisiaj “specjalistką” niż “eskpertką”. Rzeczywiście bardzo dużo działam w dziedzinie myślenia wizualnego – zwłaszcza w zakresie zapisu graficznego. Ale też w dalszym ciągu dużo się uczę i rozwijam w tym zakresie. Uważam, że moje portfolio jest dość bogate, jak na tak krótki, wydawałaby się, okres czasu mojej działalności zawodowej w tym obszarze. Ale nie czyni to ze mnie ekspertki. Obserwując działania moich autorytetów w tym zakresie, tj. Brandy Agerbeck, Jeannel King, czy naszą rodaczkę, Natalię Talkowską, która działa w Londynie, wiem, że jeszcze dużo pracy przede mną.

Czuję, gdzieś przez skórę, że warstwa graficzna mojej specjalności, czyli elearningu i prezentacji zwłaszcza na etapie projektowania jest bardzo blisko tego, czym się zajmujesz, przynajmniej pod względem dużej ilości rysowania. Na swojej stronie internetowej piszesz, że obszary, którymi się zajmujesz to: myślenie wizualne, syntetyczny zapis graficzny i wsparcie procesu nauki. Czy możesz dokładniej powiedzieć na czym każda z tych rzeczy polega?

NK: Myślenie wizualne to dziedzina, która opiera się na spostrzeganiu świata za pomocą obrazów, komunikowania się w ten sposób oraz ulepszania swojego życia dzięki rysunkom. Tak w najprostszej formie można to opisać. Każdy kto korzysta z dobrodziejstw myślenia wizualne, czerpie z nich również bardzo dużo korzyści.
Syntetyczny zapis graficzny – to efekt końcowy procesu, który dzieje się podczas wykonywania przeze mnie notatek rysunkowych (sketchnoting – format A4, graphic recording – wielkoformatowe). Wymaga ogromnego skupienia, takiego na 150 % i więcej, selekcji informacji – aby wybrać te najbardziej istotne, przetowrzenia ich na formę wizualną, narysowania ich w synetetycznej i spójnej koncepcji.

fot. Anna Gnadczyńska

Wsparcie procesu nauki, to nic innego jak uczenie innych jak wykorzystać narzędzia myślenia wizualnego m.in. do pracy czy nauki. Zgodnie z koncepcją podwójnego kodowania Allana Paivio, która mówi o o przyswajaniu tekstu na dwóch poziomach – słownym i obrazowym, sporządzanie notatek w formie wizualnej (mieszanka pisma, rysunku, kolorów i najróżniejszych kształtów) potęguje proces zapamiętywania informacji – tym bardziej, że to my jesteśmy ich twórcami. I m.in. w tym zakresie prowadzę warsztaty i szkolenia, które dedykowane są zarówno dla uczniów i studentów, ale też do nauczycieli, trenerów, czy menedżerów i prezesów. Słowem dla każdego, kto chce czerpać korzyści z myślenia wizaulnego. I coraz częściej praktycy z biznesu, a także wielkie korporacje zgłaszają się do mnie po warsztaty z tej tematyki. Widzą w tym potencjał.

Najbardziej nurtuje mnie wsparcie procesu nauki.

I wcale mnie to nie dziwi. Ludzie nauczeni są pisma linearnego i notowania w zeszycie w linie lub w kratkę. Dodatkowo rysunek w polskim społeczeństwie ma znamiona “infantylności”. To wszystko powoduje, że wciąż zdecydowana większość podchodzi z dużym dystansem do tej formy wsparcia nauki. Marzy mi się, aby stworzyć program edukacyjny, który będzie wdrażany w polskich szkołach – że dzieciaki będą w ten sposób notować. Ten “powrót do dzieciństwa”, o którym zawsze (dosłownie) słyszę od uczestników moich warsztatów jest bardzo istotny. Dzięki niemu uczestnicy otwierają się na nowe doświadczenia, wychodzą z utartych schematów, eksplorują nowe obszary i czerpią z tego niesamowitą frajdę 🙂 A ich wewnętrzne dziecko jest zaspokojone jak nigdy wcześniej – bo niestety “rysowanie nie przystoi poważnym ludziom, a już na pewno nie biznesmenom” – cóż za nonsens!

Rozumiem, że aktywnie walczysz z takimi nonsensami. Czy możesz powiedzieć mi od czego zacząć proces lepszego uczenia się? Czego potrzebujemy na początek? Na co zwrócić uwagę?

Nie walczę – a pokazuję, że jest inaczej. I z mojego doświadczenia wynika, że większość się przekonuje, że że mogą rysować jako dorośli i mieć z tego korzyści. A jak zacząć? Najprostszym sposobem jest po prostu rysowanie – począwszy od jakiś pojedynczych elementów, poprzez notowanie za pomocą rysunku tylko w wyznaczonym fragmencie kartki (np na ¼), aż do całkowitego zarysowywania kartki. Im więcej będzie się praktykować, tym lepiej. Ilość powtórzeń rodzi jakość – im więcej rysunków wykonamy, nie zniechęcają się tzw. bazgrołami, tym szybciej zobaczymy, że są coraz lepsze i coraz łatwiejsze do wykonania. Dzięki temu rysowanie stanie się naszym naturalnym odruchem. Warto stworzyć bank ikon – założyć zeszyt – najlepiej czysty, bez linii i kratek, znaleźć najlepsze dla siebie piśmidła (cienkopisy, mazaki, długopisy – odradzam ołówek, bo nie buduje w nas przekonania, że potrafimy to robić, w odróżnieniu do w/w narzędzi) i wypisywać sobie co jakiś czas hasła, do których chcemy tworzyć ikony. Najłatwiej zacząć od rzeczowników – bo mamy ich rzeczywiste odpowiedniki, na których możemy się wzorować. Ale niech nie będzie to ograniczeniem – ja sama lubię tworzyć ikony do abstrakcyjnych do przedstawienia pojęć tj. motywacja, przekwalifikowanie się, czy uporządkowanie. A zwracać uwagę polecam na swoje postępy – jak poziom wykonania rysunków wciąż rośnie – to będzie najlepsza informacja zwrotna jaką można dostać.
Bardzo fajnym sposobem budowanie swoich rysunkowych umiejętności jest prowadzenie Momentownika. Na podstawie minionego dnia i analizy istotnych z naszego punktu widzenia momentów, wykonujemy podsumowanie dnia rysując je ( przykład jednego z moich dni:)

Stąd też nazwa Momentownik 🙂 Stworzyłam go na podstawie kilku inspiracji (o czym więcej tutaj) – a oprócz regularnego rysowanie i oczywistego rozwoju umiejętności w zakresie rysunku, daje bardzo dużo korzyści np. budowanie poczucia obfitości, czy wdzięczność (więcej o korzyściach). Zachęcam do zakładania własnego Momentownika 🙂
A największą wartość do procesu nauki wnosi oczywiście wymiana doświadczeń i pozytywne modelowanie, dlatego zachęcam do dołączenia i udzielania się w grupie “Wszystkiego Rysunkowego”, którą założyłam na Facebooku.

Czy są jakieś książki, które uczą jak efektywnie notować?

Oczywiście – choć zdecydowana większość w języku angielskim. Klasyk traktujący o sketchnotingu to książki “The Sketchnote Handbook” i “The Sketchnote Workbook”, których autorem jest Mike Rohde. Są genialne – wydane w formie sketchnotingowej właśnie :). Książki, które poruszają temat myślenia wizualnego i są wydane w języku polskim to “Narysuj swoje myśli” i “Wszystko można narysować”, których autorem jest Dan Roam (ale wg mojej wiedzy są niestety już trudno dostępne). Z bardziej naukowym podejściem można znaleźć “The Doodle Revolution” Sunni Brown. Wspaniałą serię książek wydał też David Sibbet. Na Świecie jest tego całkiem sporo – w Polsce jeszcze niestety nie. Ale właśnie rozpoczęłam prace nad taką polską wersją książki o myśleniu wizualnym i obecnie szukam wydawcy 🙂

Kogo powinienem obserwować na twitterze, czy facebooku? Czy sketchnoterzy się gdzieś spotykają i knują rozwój?

Oprócz mnie? (śmiech) Niestety jest to wciąż rozwijająca się dziedzina. Na palcach jednej ręki mogłabym policzyć osoby związane zawodowo z myśleniem wizualnym. Z naszego polskiego podwórka na pewno Kaludię Tolman – I Ryślicielkę RP 🙂 Znamy się osobiście i wspieramy w promowaniu idei myślenia wizualnego. Na pewno też Gabrysia Borowczyk – cudownie uczy i szerzy ideę flipowania – kreatywnego i rysunkowego wykorzystania flipchartów na szkoleniach; Katarzyna Żbikowska – zajmująca się mapami myśli, na temat których wydała książki (jak dotąd jest to najbardziej rozpoznawalne narzędzie myślenia wizaulnego w Polsce) i Ola Krawczyk – która coraz więcej działa w zakresie zapisu graficznego i filmików rysunkowych.

fot. Anna Rezulak

A na Świecie istnieje organizacja, International Forum of Visual Practitioners (IFVP), która zrzesza praktyków myślenia wizaulnego z całego Świata. Raz w roku organizują konferencję, na której można wymienić się doświadczeniami, nauczyć nowych rzeczy, nabyć nowe umiejętności i przede wszystkim poznać ekspertów z tej dziedziny. W tym roku konferencja zaplanowana jest na lipiec (14-17) w Austin w Stanie Texas. Marzy mi się udział w tej konferencji! Aktualnie szukam instytucji, która zechce partycypować w kosztach w ramach umowy sponsoringowej, a którą mogłabym wspierać po konferencji moimi umiejętnościami w zakresie myślenia wizualnego (które już mam i które jeszcze rozwinę, rzecz jasna) 🙂 Może kogoś znasz? 🙂

Czy byłabyś w stanie nauczyć mnie wizualnego podejścia do własnego uczenia się?

Oczywiście – robię to za każdym razem podczas warsztatów dot. sketchnotingu. Sama wykorzystuję to podczas studiów (obecnie w trybie zaocznym studiuję 2 kierunek jakim jest psycholgia) i notuję już tylko za pomocą sketchnotingu 🙂 Nauczenie się wizualnego podejścia, aby móc wykorzystać to do swojej nauki, to kwestia przekonania się, że się potrafi rysować, nauczenia podstawowych elementów i regularnego praktykowania. Naprawdę nic trudniejszego 🙂

To na sam koniec, kiedy mogę zapisać się na Twoje szkolenie? Gdzie Cię spotkać?

Jak tylko je zorganizuję (śmiech). A tak na poważnie, właśnie planuję serię otwartych warsztatów nt. sketchnotingu – rozpocznę od Gdańska, gdzie mieszkam, a następnie w innych miastach Polski. Na pewno będę o tym informować na moim fan page’u. Można mnie śledzić też na kanałach społecznościowych tj.Twitter, czy Instagram.
A na chwilę obecną w głównej mierze prowadzaę warsztaty dedykowane dla instytucji i firm 🙂 Można się ze mną kontaktować w tej sprawie przez moją stronę internetową www.jadzkarysuje.pl

fot. w nagłówku Anna Rezulak