Edukacja medialna jest działalnością edukacyjną polegającą na wkroczeniu w przestrzeń użytkowników mediów. Celem tej aktywności jest wykształcenie w nich określonych kompetencji pozwalających na świadome z nich korzystanie.

Czym jest edukacja medialna?

Edukacja medialna stawia sobie za cel wykształcenie określonych kompetencji niezbędnych wykorzystującym nowoczesne kanały komunikowania, tak aby mogli swobodnie i bez przeszkód funkcjonować we współczesnej kulturze. Wybrane kompetencje i umiejętności, jakie należy rozwijać w ramach edukacji medialnej to:

• umiejętność oceny i doboru wartościowych komunikatów oraz weryfikacji ich pochodzenia i autentyczności;
• umiejętność tworzenia materiałów multi- i hipermedialnych przy użyciu popularnych w danej chwili metod i narzędzi (nie chodzi o korzystanie z określonych programów czy usług, ale takich, które w danym momencie dają podobne możliwości twórcze);
• zdolność do współpracy w grupie przy użyciu nowoczesnych technologii komunikowania;
• umiejętność krytycznego odbioru komunikatów medialnych, w oparciu o tworzenie medialnych treści.

To ostatnie wiąże się z funkcjonowaniem w ramach kultury uczestnictwa, jaka rozwija się dzięki możliwości aktywnego wykorzystania współczesnych mediów, dlatego nie może polegać tylko na rozwijaniu kompetencji krytycznego konsumenta. Współcześnie to właśnie wykształcenie krytycznego nadawcy powinno być celem edukacji medialnej. Zdobycie medialnej praktyki tworzenia komunikatów pozwala poznać medialne mechanizmy i szerzej rozwijać kompetencje krytycznego odbiorcy.

Jak, gdzie, przez kogo?

Edukacja medialna, podobnie jak inne działania edukacyjne, może być zorganizowana na kilka sposobów. W zależności od tego, w jaki sposób jest ona prowadzona działania edukacyjne prowadzone są przez inne osoby lub instytucje. Edukację medialną można prowadzić:

• formalnie – w ramach instytucji, np. w ramach szkolnych lekcji obowiązkowych lub fakultatywnych, prowadzonych przez nauczycieli specjalistów na zajęciach “edukacji medialnej” oraz w ramach realizacji części treści przedmiotowych “technologii informacyjnej” lub “informatyki” i przedmiotów pokrewnych. Inną opcją jest realizowanie założeń edukacji medialnej na wszystkich lub wybranych lekcjach, z dostosowaniem programu przedmiotów i celu kształcenia również do realizacji celów edukacji medialnej;
• nieformalnie – w ramach instytucji oświatowych, kulturalnych, kół samokształceniowych, realizacji projektów medialnych przez młodzież – również projektów oddolnych. Mogłyby to być zajęcia prowadzone poza obowiązkowym programem szkoły, np. warsztaty dla młodzieży, wspólne przygotowywanie treści medialnych w określonym celu – np. film z okazji rocznicy szkoły czy instruktażowe materiały w formie wideo, podcastów, stron internetowych lub przy okazji realizacji projektu gimnazjalnego (co po części jest obszarem edukacji formalnej) itp.;
• akcydentalnie – głównie przy okazji codziennych aktywności, w sposób niezorganizowany, bez nastawienia na uświadomiony cel w zakresie edukacji medialnej. Chodzi głównie o kontakt z mediami, który nie ma charakteru sformalizowanych działań edukacyjnych – o zapośredniczone medialnie uczestnictwo, tworzenie medialnych treści w ramach rozwoju zainteresowań, luźnej współpracy z innymi użytkownikami mediów. Edukacja akcydentalna w zakresie edukacji medialnej mogłaby się odbywać również w szkole, w przypadku gdyby de facto rozwijano medialne kompetencje, ale nie uwzględniano ich w celu kształcenia i kształtowano bez związku z programem określonych lekcji.

Tekst jest częścią opracowania dotyczącego propedeutyki edukacji medialnej (zlecenie: Narodowy Instytut Audiowizualny, http://www.nina.gov.pl/edukacja/edukacja-medialna/artyku%C5%82/2011/09/06/co-to-jest-edukacja-medialna).

Autorzy: Damian Muszyński i Grzegorz D. Stunża.